ముత్యాల సరాలకు పునాది వేసిన మహాకవి గురజాడ

 నలుగురు వేసే దారిలో నడిచేయడం ఎంత సులభమో, అంతే సురక్షితం కూడా. అయితే కొత్త దారులు వెతికే ప్రయత్నం మాత్రం ప్రమాదసాధ్యం, కఠినసాధ్యం. అయినా కొందరు మాత్రం ఆ రెండో దారినే పట్టి ముందుకు సాగుతారు. అవసరమైన ఒడుపు, ధైర్యం దాచుకొని తామే దారులు చేస్తారు. వారు వచ్చిన తరువాత తరాలకు దీపధారులవుతారు.

సాహిత్యప్రపంచంలో సాధారణంగా కథలు రాసి, కవిత్వంలో మునిగితేలుతూ తర్వాత నాటకరచనకు అడుగుపెడతారు. కానీ గురజాడ తొలి రచనే “కన్యాశుల్కం” నాటకం. గురజాడ పేరు వినగానే ముందుగా గుర్తుకు వచ్చేది అదే. అయినా ఆయనను ప్రథమంగా కవి, యుగకర్తగానే లోకం గౌరవించింది. “దేశమంటే మట్టికాదోయ్, దేశమంటే మనుజులోయ్” అన్న అతని భావుకతను జాతీయగీత స్థాయిలో గౌరవించడంలో కూడా ఎవరికీ సందేహం లేదు.

అలాంటి సరికొత్త నడకనే గురజాడ చూపించారు. “గుత్తునా ముత్యాల సరములు, కూర్చుకుని తేటైన మాటలు, కొత్త పాతల మేలుకలయిక క్రొమ్మెరుంగులు చిమ్మగా…” అన్న विनూత్న కవితా శైలితో తెలుగు భాషకు కొత్త వెలుగులు తెచ్చారు. ప్రత్యేక ఛందస్సుకూ శ్రీకారం చుట్టి దానికి “ముత్యాల సరాలు” అనే పేరు పెట్టారు. ఈ నూతన మార్గం చూపడంతో ఎన్నోమంది ఆ దారిని అనుసరించారు.

అంతటి విస్తార దార్శనికత కలిగిన గురజాడ ఈ జాతికి ఇచ్చిందల్లా మూడు నాటకాలు, కొద్దిపాటి కథలు, కొన్ని కవితలు, ఉత్తరాలు, డైరీలు మాత్రమే. అయినా ఆయనను మరిపించేంత సమగ్ర, ఆధునిక సాహితీవేత్తను ఇంతవరకూ మనం చూడలేదు. ఇక్కడ “సమగ్రత” అంటే—వందేళ్లక్రితమే “ఆధునిక మహిళే మానవ చరిత్రను తిరగరాస్తుంది” అని చెప్పిన దృక్పథం. “మతములన్నియు మాసిపోవును, జ్ఞానమొక్కటి నిలిచి వెలుగును” అన్న ధైర్యవాక్యాల స్ఫూర్తి. “పూని ఏదైనాను ఒక మేలు చేసి జనులకు చూపవోయ్” అన్నప్పుడు ఆయనలో బయటపడిన ప్రవక్త. “పరుల కలిమికి పొర్లి ఏడ్చేవారిని” గద్దించిన సంస్కర్త. ఇవన్నీ కలిసే ఆ సమగ్రతని ప్రతిష్ఠించాయి. గురజాడను నవయుగ వైతాళికుడిగా నిలబెట్టాయి.

వాడుక భాషకు కావ్యగౌరవం తేవడం గురజాడ చేసిన విశేష సేవ. 1897లో ప్రకటించిన కన్యాశుల్కం పీఠికలో “గ్రామ్యభాష” అనే పేరుతో దానిని తక్కువ చేసి చూడడం తప్పు; సమర్థులైన రచయితలు ముందుకు వస్తే కొత్తగా, ఉమ్మడిగా ఉపయోగపడే మాండలికాన్ని నిర్మించడం సులభమే అని స్పష్టం చేశారు. ఆంగ్ల రచయిత జి.కె.చెస్టర్‌టన్ చెప్పిన “యాస సర్వం రూపకం, రూపకమంతా కవిత్వం” అన్న మాటల సరసన గురజాడ చూపిన భాషాపట్టు, యాసపై చూపిన శ్రద్ధ, విరామచిహ్నాలపై పెట్టిన పట్టు—అన్నీ కలిపి ఆయనను గురుజాడగా నిలబెట్టాయి. ఇదే తిక్కన తన కాలంలో చేసిన పని. అందుకే విశ్వనాథ, తిక్కన్న శిల్పపు ‘తెనుగుతోట’ అని కొనియాడాడు. “మాట్లాడినట్టే రాయడం ఎలా సాధ్యం?” అని సందేహించినవారికి కన్యాశుల్కంలోని ప్రతి వాక్యం, ప్రతి మాటే తిరుగులేని సమాధానం అని 1909 రెండో ముద్రణను సమీక్షించిన శ్రీశ్రీ అన్న మాట ఇక్కడ స్మరణీయం.

మనిషికి కలలు ఉంటాయి; కాని ఒక జాతికే కలలు కనగలిగితే—ఆ జాతి కలల్లో గురజాడ రాకుమారుడయ్యే వారు. తిక్కన, మొదట సోమయాజిగా ఉంటూ భారతాన్ని తెలుగులోకి తెచ్చినవాడు. గురజాడ విశ్వనరుడై కన్యాశుల్కంను తిరగరాశాడు. “విరిగి పెరిగితి, పెరిగి విరిగితి; కష్టసుఖముల పారమెరిగితి” అన్న గురజాడ వర్థంతి ఈ రోజే.